Is de Prins Bernhardstraat binnenkort verleden tijd?

9 november, 06:00 • 3 minuten leestijd

Mogelijk verdwijnt dit bord uit het straatbeeld. © iStock

De discussie over het naziverleden van Prins Bernhard wordt al een tijdje gevoerd, maar is in een versnelling geraakt door het recente schrappen van de naam van de prins door het Prins Bernhard Cultuurfonds. 

Van Mook tot Vaals en van Venray tot Cadier en Keer: ook in Limburg zijn straten en lanen met de naam van de omstreden prins talrijk. Landelijk gaan hier en daar stemmen op voor naamswijzigingen, maar in hoeverre speelt dat in Limburg?

In Horst aan de Maas werden door onbekenden onlangs de termen 'zwendelaar', 'liegbeest' en 'NSDAP-lid' aan de borden op de Prins Bernhardstraat gehangen. Diverse gemeentes laten weten bekend hiermee te zijn, maar nog geen stappen te ondernemen om de straatnaam te wijzigen. Ook in Brunssum en Maasbracht wordt die discussie niet gevoerd. Een woordvoerder van de gemeente Vaals laat desgevraagd weten er pas naar te gaan kijken 'zodra daarvoor maatschappelijke signalen komen'.

De naam van alle Limburgse straten vernoemd naar Prins Bernhard wijzigen, heeft meer om het lijf dan slechts het verwisselen van de bordjes, weet historicus Hugo Luijten. "Gemeentes zijn daar over het algemeen terughoudend in. Want niet alleen de adressen van de inwoners veranderen, ook die in de gemeenteadministratie, of bijvoorbeeld het ondergronds leidingennetwerk. Om nog maar te zwijgen van allerlei routeplanners, of de contactgegevens van bedrijven. Die kosten moeten de gemeentes zelf betalen, dus dat kan aardig in de papieren lopen."

Om die reden denkt Luijten dat het wel los zal lopen met de wijzigingen. "Ik zie het niet snel gebeuren, het is de vraag of gemeenten kosten en gedoe vinden opwegen tegen de noodzaak. Met een extra bordje met uitleg kan volgens mij al veel worden opgelost. Daarbij is Bernhard weliswaar tot het 'veilige jaar' 1936 lid van de NSDAP geweest maar had hij - voor zover nu bekend - nooit bloed aan zijn handen. Sterker: zijn rol in het verzet is ook niet onaanzienlijk geweest."

Luijten krijgt van het wijzigen van de straatnamen een dubbel gevoel. "Het naziverleden van de prins was nou ook weer niet zo'n groot geheim. Als NSDAP-lid heeft hij voor zover bekend geen criminele feiten gepleegd. Daarnaast was het wel zo dat als je iets wilde bereiken in Duitsland in die tijd, het bijna onvermijdelijk was om lid te zijn van de NSDAP. Zonder partijlidmaatschap was het onmogelijk om zelfs maar af te studeren."

Volgens Luijten worden verschillende historische figuren vanuit verschillende perspectieven bekeken. Als voorbeeld noemt hij koningin Wilhelmina: "Over de koloniale oorlog die Wilhelmina vlak na de Tweede Wereldoorlog voerde, hoor je niemand, terwijl zij bloed aan de handen heeft. Als je zo denkt, zouden ook alle straten vernoemd naar Wilhelmina gewijzigd moeten worden. Geschiedenis is nu eenmaal een rebelse vogel die alle kanten opfladdert, niet alles is zwart-wit."

Van Stalinstraat naar Vrijheidslaan
Een naamswijziging komt in Nederland eigenlijk nauwelijks voor. Toch kan het, legt Luijten uit. "Bijvoorbeeld om planologische redenen; zoals een wijziging van het stratenplan, waardoor verschillende straatnamen verwarring wekken. Een bekend voorbeeld is de Stalinstraat in Amsterdam. Stalin versloeg weliswaar de Duitsers in WOII, maar toen na zijn dood meer bekend werd over zijn genadeloze vervolgingen, veranderde Amsterdam de naam in ‘Vrijheidslaan’. In Vasse (nabij Almelo) kreeg de Pastoor Visserstraat een nieuwe naam, toen bleek dat de man zich schuldig had gemaakt aan seksueel misbruik. Naar mijn weten kwam het in Limburg echter nog nooit voor."