Financiële injectie jeugdzorg: ‘Twijfel is aan de orde'

Xonar kreeg in januari 2023 een groot deel van de jeugdhulp gegund van de gemeente Maastricht en vroeg aan diezelfde gemeente in juni om acht miljoen euro steun omdat in de organisatie anders zou omvallen. De organisatie kwam onder toezicht van de zorgautoriteit te staan. Er volgde een herstelplan waarin stond hoe de grootste jeugdhulporganisatie in Zuid-Limburg er weer bovenop kon komen. In dit plan, dat 750.000 euro heeft gekost, staan forse maatregelen om de organisatie te saneren.

De sanering bestaat uit het ontslag van een derde van het personeel, het afstoten van verliesgevende onderdelen en er moet een fusiepartner komen. Hoogleraar zorgeconomie Wim Groot zet vraagtekens bij de voorgestelde oplossingen. "Ze staan haaks op het verlichten van de werkdruk en besparen geen kosten." Volgens Groot gaan deze harde maatregelen in tegen de afspraken om de werkdruk te verlagen en kosten te besparen. “De spanning in de organisatie zal een hogere werkdruk opleveren waardoor er meer mensen zich ziek zullen melden, wat weer tot hogere kosten zal leiden. Dit staat haaks op het besparen van kosten.”

Miljoenen
Dinsdag neemt de gemeenteraad van Maastricht een besluit over een financiële injectie van anderhalf miljoen euro. Dat is slechts een deel van de in totaal acht miljoen die nodig zijn om Xonar overeind te houden. Het resterende bedrag is voor rekening van de overige 15 gemeenten in de regio. Het is niet voor het eerst dat de organisatie dreigt om te vallen. In 2015 kreeg de 'fundamenteel in de problemen verkerende' Xonar van Maastricht en de provincie een eenmalige zak met geld van 2,3 miljoen voor 'een financieel gezonde toekomstbestendige exploitatie'. De injectie was de uitkomst van een advies van het consultancybureau dat ook het huidige herstelplan maakte. Die gezonde exploitatie is er nooit gekomen.

Een van de voorgestelde ingrepen is het sluiten van het Medisch Kinder Dagverblijf (MKD). Het MKD bood een verblijf aan kinderen tot zeven jaar met een forse ontwikkelachterstand, ontwikkelingsstoornissen, trauma- en hechtingsproblematiek. Alle 82 kinderen moesten weg. Voor twee derde van de kinderen is plek bij een onderdeel van Mutsaers of Mondriaan elders in de provincie.

Groot ziet geen meerwaarde in de fusie tussen Xonar en Mutsaers. “Ik zie door het soort zorg dat beide organisaties aanbieden geen kostenbesparing." In een artikel van Follow the Money werd duidelijk dat jeugdzorgorganisatie Buro Maks in Tilburg technisch failliet is geraakt na de overname door Mutsaers. Xonar wil niet reageren op vragen van L1.

De aanbesteding leverde een flinke kaalslag op binnen de jeugdzorg in Zuid-Limburg. Kleine organisaties konden alleen meedoen als onderaannemer waarbij ze 20 procent van het inkomen moesten afdragen. Meerdere aanbieders zijn daardoor gestopt omdat ze zich niet voldoende geëquipeerd voelden om stevig te onderhandelen met de grotere instellingen. De winnaars waren grote organisaties zoals Mutsaers, Mondriaan en Xonar. Na de gunning waren deze partijen niet bereid om met kleinere jeugdzorgaanbieders in gesprek te gaan, zo blijkt uit gesprekken met meerdere jeugdzorgaanbieders. Daarnaast zorgt de afhankelijkheid van opdrachten voor terughoudendheid bij de kleinere organisaties.

In het stuk Lessons Learned dat vrijdag bij de raadsstukken is gevoegd, staat in ferme taal hoe de gemeente door early warnings een volgende jeugdzorgramp wil voorkomen. Verantwoordelijk wethouder Mackus sprak eerder van een "escalatieteam om op de financiële parameters te kunnen duiken".

Door de extra controle van de gemeente kunnen de zorgaanbieders te maken krijgen met meer administratie. Een zeer onwelkome ontwikkeling in een sector waar de werkdruk al gigantisch is.