Waar gaat het woensdag om bij de verkiezingen?

Politiek verslaggever Jos van den Broek geeft op vijf vragen antwoord:

Zoals zo vaak bij nieuwe partijen die als een komeet omhoog schieten, gaat het daarna vaak mis. Forum haalde de vorige keer bij elkaar 86 zetels en was meteen de grootste partij van ons land. In Limburg was de partij goed voor zeven zetels. Maar met een omstreden leider als Thierry Baudet heb je geen vijanden meer nodig om uit elkaar te vallen. Overal stapten statenleden op of splitsten zich af. Van de zeven Limburgse Statenleden was er medio 2022 - na twee afsplitsingen en een zwangerschapsverlof - nog maar eentje over. Dus de grote vraag is: Waar gaan alle verloren zetels van Forum naar toe?

Een andere partij die moet vrezen voor een slecht resultaat is het CDA, nu nog met negen zetels de grootste partij in Provinciale Staten. De partij was vaak in het nieuws bij allerlei onderzoeken naar integriteit en de bestuurscultuur. De schijn van belangenverstrengeling was daarbij geregeld in het geding. In 2021 sneuvelde het voltallige college van GS, inclusief twee CDA-gedeputeerden en CDA-gouverneur Theo Bovens. Veel gedoe levert meestal geen stemmenwinst op. De christendemocraten moeten vrezen dat teleurgestelde CDA-stemmers overstappen naar de BBB. Dat lijkt vooral te gebeuren in de agrarische sector. Dus de grote vraag is: Weet het CDA het te verwachten verlies te beperken of niet?

Waar verliezers zijn, zijn ook winnaar. JA21, volgens peilingen goed voor twee zetels en de BBB, misschien wel vier zetels of meer, krijgen vaste voet aan de grond in het provinciehuis. Het optimisme bij de BoerBurgerBeweging (BBB) is groot. Nog voordat de kiezer mag gaan stemmen en er überhaupt een coalitie is gevormd, wordt de beoogde gedeputeerde al naar voren geschoven. Dat is Léon Faassen, oud-voorzitter van de LLTB en LTO-bestuurder. De verwachting is dat de partij van Caroline van der Plas vooral bij het CDA en de VVD stemmen zal weghalen. De grote vraag is: Lukt het de BBB om alle kikkers in de kruiwagen te houden en is dat voldoende voor deelname aan een nieuwe coalitie?

Als we de peilingen moeten geloven, komt er een flinke ruk naar rechts in het gouvernement. De PVV kan van zeven zetels naar negen gaan en ook is er winst voorspeld voor de VVD. Met de nieuwkomers JA21 en de BBB wordt het beoogde forse verlies van Forum ruimschoots gecompenseerd. De grootste partij, de PVV, mag het initiatief nemen voor een nieuwe coalitie. Maar dan begint het spel pas. Alleen D66 heeft tot nu toe PVV en Forum uitgesloten, maar wat doet middenpartij CDA nadat de PVV in 2021 een dolk in de rug stak van het voltallige college van GS, inclusief twee CDA-gedeputeerden en de CDA-gouverneur? Officieel zegt lijsttrekker Michael Theuns niemand uit te sluiten, maar als het te verwachten verlies groot genoeg is en het oud zeer nog niet is verwerkt, zou het best wel eens kunnen zijn dat het CDA als echte bestuurderspartij toch kiest voor een rol in de oppositie. Ervan uitgaande dat de linkse partijen rechts niet aan een meerderheid gaan helpen, is een traditionele coalitie met een beperkt aantal partijen dan uitgesloten. Door versnippering en polarisatie neemt de kans op een extraparlementair college, zeg maar een zakenkabinet, toe. Dus de grote vraag is: Is na 15 maart een stabiele coalitie mogelijk of niet?

- Wordt het -kiezersbedrog- van Waterbelang afgestraft?
Ook bij de waterschapsverkiezingen woensdag staat veel op het spel. De partij Waterbelang die met negen lijsten meedoet met louter CDA-prominenten op plek één, haalde de vorige keer tweederde van alle stemmen. Goed voor een absolute meerderheid. Zowel het CDA als Waterbelang blijven erbij dat de twee niks met elkaar te maken hebben en juridisch zijn gescheiden. Maar andere partijen in het bestuur van het waterschap spreken van kiezersbedrog en Noord-Koreaanse toestanden. Juridisch klopt het misschien wel, maar moreel gezien deugt het voor geen meter. Zeker na een tv-uitzending van Lubach kreeg deze omstreden constructie veel landelijke publiciteit. Dus de vraag is: behoudt Waterbelang met negen lijsten straks de absolute meerderheid?

Limburgers die 15 maart gaan stemmen voor de Statenverkiezingen, kunnen voor het eerst een stemhulp raadplegen. De stemhulp van Kieskompas is hier te vinden. Dit hulpmiddel is gesubsidieerd door Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (FBJP).