Unicum in Amsterdam: scriptie over carnavalsmuziek

Een voor de hand liggend onderwerp voor een afstudeerscriptie is het zeker niet, want er is vrijwel geen academisch onderzoek naar carnaval gedaan. Toch werd er aan de UvA meteen goed op gereageerd, vertelde Maas van Stigt onlangs in het radioprogramma Cultuurcafé: "Men vond het uniek en bijzonder. Bovendien komt mijn scriptiebegeleider uit Keulen, een echte carnavalsstad, dus dat kwam goed uit."

Aan de hand van academische literatuur en gesprekken die ze voerde met vijf carnavalisten onderzocht Van Stigt, zelfs van jongs af aan een fervent vastelaovesvierder, het effect van carnavalsmuziek op vierders in Heerlen en Kerkrade. Hoe draagt die muziek bij aan hun identiteit en gemeenschapsgevoel? "Wat allereerst opviel tijdens de gesprekken is dat iedereen blij, emotioneel en enthousiast wordt zodra het over carnaval gaat", vertelt ze. "Heel vaak tovert het onderwerp een glimlach op het gezicht van de mensen. Dat komt doordat we ons met carnaval, meer dan in het normale leven, verbonden voelen met elkaar. Het feest fungeert als een collectief oplaadmoment; na de vastelaovend kunnen we er weer even tegenaan."

Muziek speelt daarbij een essentiële rol, blijkt uit het onderzoek van Van Stigt. Tijdens carnaval verandert onze ervaring van het lichaam, de ruimte en de tijd, en carnavalsmuziek blijkt de grote katalysator. Het lichaam verandert niet alleen door het schminken en verkleden, maar ook doordat muziek lichamen kan synchroniseren; iedereen doet hetzelfde op hetzelfde moment. Iets waar carnavalsartiesten gretig gebruik van maken: denk aan sjoenkelen, of het heffen van de glazen. "Synchronisatie is een heel krachtig middel voor verbinding tussen mensen", zegt Van Stigt. "Het draagt in grote mate bij aan de overstijging van het dagelijkse leven die we met carnaval ervaren."

Ook de ruimte wordt met carnaval anders waargenomen. De straten zijn versierd, en overal - zelfs in de supermarkt - klinkt muziek. Die muziek zorgt er bovendien voor dat je de tijd anders ervaart. Van Stigt: "Je verkeert in een soort roes. En daarbij is carnaval natuurlijk erg verbonden met de tijd van het jaar. Juist omdat het op een vast moment in het jaar plaatsvindt en maar beperkt duurt, is het effect - we kunnen even los, verkeren in een roes, voelen ons verbonden - zo groot."

Met de opgedane kennis gaat Van Stigt dit jaar nog meer genieten van de vastelaovend. "Vorig jaar was het carnaval terwijl ik aan mijn scriptie aan het schrijven was. Ik was even bang dat ik er niet meer zo van zou kunnen genieten. Maar uiteindelijk vind ik het nog leuker. Ik snap het allemaal iets beter, kan het bij mezelf herkennen en plaatsen. Ik hoef me niet meer gek te voelen over het feit dat ik zo enthousiast ben over carnaval."

Beluister via deze link het interview met Maas van Stigt in Cultuurcafé.

Duizenden Limburgers vieren elk jaar carnaval. Maar waar komt het feest eigenlijk vandaan?