GGD over 1 jaar prikken: 'Open samenleving komt in zicht'

De GGD Zuid Limburg zette in een jaar in totaal 980.277 prikken in de bovenarmen van mensen. Een megaklus van jewelste. Volgens Hackert zijn er grote stappen gemaakt, is te snel versoepelen niet slim en blijft vaccineren de enige kans op een terugkeer naar een open samenleving. Cijfers en feiten zijn onderin dit verhaal te vinden.

We zijn op 15 januari precies 1 jaar bezig met vaccineren. Wat heeft het ons opgeleverd? Mede met het oog op de recente besmettingsrecords?
"De vaccinaties hebben ervoor gezorgd dat minder mensen na een besmetting ernstig ziek werden of zelfs overleden. De vaccins voorkomen bovendien in belangrijke mate dat besmette personen het coronavirus doorgeven aan anderen. Hoewel de omikronvariant deels weet te ontsnappen aan de vaccins en de 'natuurlijk' opgebouwde immuniteit na een infectie, werkt een prik nog steeds goed tegen ernstige ziekte. Besef wel, zonder vaccinaties waren we in een heel andere situatie terechtgekomen. Met veel hogere besmettingscijfers, meer ziekenhuisopnames en overlijdens. Dan zouden uitsluitend strenge en langdurige lockdowns uitkomst kunnen bieden met alle nadelige maatschappelijke gevolgen van dien."

Terugkijkend op de organisatie van de vaccinatiecampagnes, wat zou dan anders of beter kunnen?
"De vaccinatiecampagnes tegen Covid-19 waren ongekend qua aard en omvang. Nooit eerder zijn effectieve vaccins op deze schaal zo snel ontwikkeld, geproduceerd en gezet. Toch was de productiecapaciteit aanvankelijk beperkt en ontstond een vaccin-schaarste in Europa. Dat is een belangrijke les. We moeten klaar staan voor een volgende pandemie. Zorg dat in de ‘koude fase’ alles gereed is om de productie van vaccins snel op te schalen. En hou daarbij rekening met de vaccinbehoeftes van landen die zelf geen vaccins kunnen produceren. Wil je een pandemie effectief bestrijden, moet je globaal denken. Nieuwe varianten ontstaan vooral daar waar de vaccinatiegraad laag is. Het virus benut elke kans om zich te verspreiden, dus snel handelen is vereist. Dat zie je nu met omikron. De boostercampagne die moet voorkomen dat onze zorg niet overbelast raakt, is aardig op stoom."

Moeten we in de toekomst ieder jaar of half jaar een vaccinatie halen en gaan we daarmee de griepprik achterna?
"Dat is moeilijk te voorspellen. De verwachting is dat het virus op termijn zijn scherpe kantjes kwijt zal raken. Dan wordt het ‘endemisch’ zoals influenza en verschillende verkoudheidsvirussen. In dat geval zullen boosters steeds minder nodig zijn of beperkt ingezet worden voor kwetsbare groepen, zoals bij de jaarlijkse griepprik. Intussen wordt gewerkt aan gecombineerde vaccins die bescherming bieden tegen zowel corona als de griep."

Zal het virus altijd een stap voorblijven op de ontwikkeling van de vaccins?
"Ook dat is lastig te voorspellen. De ontwikkeling van vaccins is doorgaans reactief en loopt dus achter de feiten aan. Bij de jaarlijkse griepprik worden de vaccins gemaakt op basis van gegevens afkomstig uit het winterseizoen in het zuidelijke halfrond. Dat zijn voorspellingen, en die zijn niet altijd even betrouwbaar. Dat zie je aan de heftige griepgolven die we kennen uit het recente verleden. De nieuwe coronavaccins van farmaceuten zoals BioNTech Pfizer en Moderna geven hoop. Wellicht kunnen we daarmee in de toekomst niet alleen sneller en effectiever inspelen op corona, maar ook op andere virussen, zoals het griepvirus."

Hoe veilig kunnen we ons in Nederland wanen als in andere werelddelen zoals Afrika of Azië de vaccinatiegraad (te) laag blijft?
"Een lage vaccinatiegraad in andere werelddelen zal altijd risico’s herbergen. Niet alleen voor de plaatselijke bevolking maar ook voor ons. Van de vijf zorgwekkende coronavarianten waaronder delta en omikron, komen er maar liefst vier uit landen met een lagere vaccinatiegraad. We reizen steeds meer waardoor virussen zich binnen uren of dagen over de hele wereld verspreiden. De voorbereiding op en de bestrijding van pandemieën mag dus nooit beperkt blijven tot eigen land. Globaal denken en handelen is nodig."

Sommige landen zoals Spanje overwegen om het coronavirus niet langer als een pandemie maar endemie te beschouwen. De ziekte verdwijnt niet maar is dan volgens het boekje ‘controleerbaar met vaccinaties’. We moeten in feite ‘leren leven’ met het virus om weer een open samenleving te krijgen. Zijn we daarmee op de goede weg?
"De Spaanse premier Pedro Sanchez heeft een oproep gedaan om op Europees niveau te beoordelen in hoeverre covid-19 evolueert van pandemische tot endemische ziekte. Deze oproep behelst geen besluit of nieuw beleid. Sterker nog, ook Sanchez waarschuwt terecht dat bij een herbeoordeling voorzichtigheid op zijn plaats is. Gegevens uit ons omringende landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Ierland, maar ook Spanje en meer recent België, laten zien dat een herziening van de huidige maatregelen te voorbarig is. Ook al leidt omikron volgens onderzoeken tot minder ziekenhuisopnames dan de deltavariant, de druk op de zorg neemt door de enorme besmettingsgetallen in deze landen duidelijk toe. Je moet gedoseerd versoepelen om eerder behaalde winst in besmettingscijfers niet snel weer kwijt te zijn."

Wat beschouwt u tijdens de vaccinatiecampagne als het hoogte- en dieptepunt?
"Hoogtepunt? Dat de GGD’en en andere partijen dankzij de onvermoeibare inzet, goede voorlichting en een efficiënte aanpak een uitstekende vaccinatiegraad hebben bereikt. Dieptepunt voor mij is dat we er nog niet zijn. De pandemie heeft al lange tijd een enorme impact op ons dagelijks leven. De besmettingen lopen weer flink op. Het blijft hard werken om zoveel mogelijk mensen te boosteren waarmee we ze beter beschermen tegen de omikronvariant. Alleen zo houden we de druk op de zorg behapbaar en komt een open samenleving weer in zicht."

1e Prikken: 389.457
2e Prikken: 349.099
3e Prikken: 4.596 (voor mensen met immuniteitsproblemen)
Booster Prikken: 237.125
Totaal: 980.277

81,4 procent: Opkomst 1e prik
80,4 procent: Volledig gevaccineerd
54,7 procent: Opkomst boosterprik van de al volledig gevaccineerde burger.
De vaccinatiegraad ligt wat lager dan het landelijke gemiddelde, waar deze 84,5 procent gemiddeld betreft.

Tijdens de opschaling zijn er 530 medewerkers aan het werk geweest om de vaccinatiecampagne voor elkaar te krijgen. De GGD Zuid Limburg heeft opgeschaald naar drie locaties waaronder het MECC in Maastricht en de Rodahal in Kerkrade. In totaal waren er 48 Priklijnen in Zuid Limburg.

Het boosteren zal voorlopig een onderdeel uit blijven maken van de vaccinatiecampagne. Net zoals het zetten van 1e en 2e prikken, die blijven beschikbaar voor mensen die deze nog graag willen.