Eureka-momenten: Chriet Titulaer is mister Eureka

In de Maand van de geschiedenis die in oktober traditiegetrouw wordt georganiseerd is dit jaar het thema Eureka. Historicus Frank Hovens van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg vond tien Limburgse Eureka momenten, met zondag de laatste aflevering.

Als er één Limburger is die we met uitvindingen en ontdekkingen associëren, is het wel Chriet Titulaer (1943-2017). En dat terwijl de geboren Hout-Blerickenaar geen uitvinding of ontdekking op zijn naam heeft staan! Daar staat tegenover dat hij mateloos gefascineerd was door de eureka’s van andere wetenschappers. Als geen ander wist hij de betekenis van een wetenschappelijke vondst voor de toekomst van de samenleving te doorgronden. Hij zag het haast als zijn missie om ‘gewone’ mensen van die inzichten deelgenoot te maken. In het realiseren van die missie kwam zijn creatieve, ‘eureka-gevoelige’ geest het sterkst tot uiting.

Om wetenschap te kunnen populariseren moet je de wetenschappelijke kennis niet alleen begrijpen, maar de essentie ervan ook op zo’n manier kunnen verwoorden dat de geïnteresseerde leek het kan begrijpen. Alleen een leraar die ‘boven de stof’ staat kan de lesstof overbrengen. Chriet Titulaer toonde zich een verdienstelijk leraar in de vele populairwetenschappelijke boeken die hij schreef. Zo’n boek moet geschreven zijn in een heldere, begrijpelijke taal, en verrijkt met duidelijke illustraties. Voor een radio- en zeker TV-programma geldt nóg een ongeschreven regel: authenticiteit. Niemand zit te wachten op een ‘leuke’ presentator, wel op iemand die verstand van zaken heeft en ‘zichzelf’ is. En verstand van zaken én authenticiteit konden Chriet Titulaer niet worden ontzegd. Met zijn dikke, zwarte haardos en meer nog de volle ringbaard (‘kabouterbaard’) was hij een unieke verschijning. Tel daar nog zijn krakerige, vrij hoge stem met overduidelijk Venloos accent bij, en je hebt iemand die een onuitwisbare indruk maakt.

Nederland maakte kennis met Chriet in de spannende dagen rond de eerste missie naar de maan in 1968, waarin de astronoom de aan de buis gekluisterde mensen uitlegde wat er allemaal gebeurde. Ongetwijfeld zullen mediastrategen Chriet Titulaer destijds dringend hebben geadviseerd om zijn Limburgse accent kwijt te geraken, maar geen haar op zijn hoofd of in zijn baard zal dit advies serieus hebben overwogen. Titulaers persoonlijkheid was te sterk om zich iets aan te trekken van kritiek op zijn persoon. Natuurlijk was hij een dankbare figuur om te persifleren, maar dat heeft zijn ego eerder gestreeld. Het enige waar Chriet zich aan ergerde was een verkeerde uitspraak van zijn naam: het was ‘Kriet’ en niet ‘Griet’.

Zelf hield Chriet ook van een grapje. Een filmpje uit 1985 dat nu nog vaker opduikt, is dat van een fietsende Chriet, die een op een PTT-groen rijwiel gemonteerde, en van een beeldscherm voorziene telefoon demonstreert: de mobiele telecommunicatie van de toekomst! Niet altijd wordt erbij verteld dat het hier om een 1-aprilgrap ging (mensen werden opgeroepen om zich als vrijwilliger voor de testfase te melden). Zo wordt het beeld bevestigd van een wereldvreemde, verstrooide professor, een verdwaalde futuroloog.

Met zijn tv-debuut als ‘maandeskundige’ zette Chriet zijn eerste schreden in de wondere wereld van de media. Hij voelde zich er als een vis in het water. Begin jaren 1970 coördineerde en presenteerde hij cursussen voor Teleac (Televisie Academie). Als er een deskundige gezocht werd om iets uit te leggen over wetenschap en techniek, in het bijzonder astronomie en ruimtevaart, was Chriet snel gevonden.

In 1989 opende toenmalig minister van VROM, Ed Nijpels in Rosmalen Het Huis van de Toekomst, een project van Chriet Titulaer. Met het huis, naar ontwerp van architect Cees Dam, wilde Titulaer Nederlanders op een aanschouwelijke manier uitleggen hoe slimme technologie, domotica genoemd, in de dagelijkse woonomgeving kon worden toegepast. Het huis was voorzien van de modernste bouwkundige en technologische innovaties, waaronder een centraal stofzuigersysteem, zonnecellen en stemherkenning. Op 1 januari 1996 werd het Huis van de toekomst gesloten.

Lees hieronder eerdere afleveringen: