Cultuur op het kamp: 'Ik hoor hierbij'

Pretentieloos. dat is wel de term die opborrelt wanneer je Roger Moreno bezoekt op het woonwagenkamp waar hij al sinds 1994 woont. Hij is een beetje een buitenbeentje; althans zo ziet hij zichzelf en hij denkt ook dat anderen van het kamp hem zo zien. Niet dat hij er niet bij hoort; "Als ik hier ben, dan hoor ik hierbij. Alle oudere kampbewoners die hier wonen ken ik al veertig jaar. Maar voor hen ben ik gewoon een beetje de gekke componist", lacht hij.

Zijn huis is - anders dan normaalgesproken in een woonwagen - rommelig. Dat hoort bij het muzikantenbestaan, zo vindt hij. In een huis heeft hij ook al gewoond, twee jaar in Lemiers. Daar werd hij bepaald niet gelukkig van. Roger groeide op in Zwitserland als zoon van een Sintimoeder en een vader uit de Zwitserse burgerij. Waar ze elkaar zijn tegengekomen weet hij niet; er werd nooit over gesproken. In die tijd was het namelijk nog uit den boze om als Sinti te trouwen met een niet-Sinti.

Roger was al vroeg verknocht aan muziek. Hij wilde er zelfs voor gaan studeren. "Maar daar was bij ons thuis geen geld voor en sowieso vond men in mijn familie dat muziek geen werk was, dat was alleen voor hobby." Toch kreeg hij van zijn oma een gitaar op zijn tiende verjaardag. Zelf kocht hij van zakgeld leerboeken. Uiteindelijk werd hij muzikaal autodidact; hij verslond hele stapels boeken en speelde veel op gevoel en improvisatie. Hij belandde in Gypsy orkestjes waarmee hij rondreisde en uiteindelijk in Limburg belandde.

Toen de violist uit een van die orkesten vertrok pakte hij noodgedwongen de viool op. "Ik rommelde maar wat aan op gehoor" vertelt hij lachend. Omdat hij op een gegeven moment niet meer verder kwam vroeg hij aan een Hongaarse Roma-violist uit het Maastrichtse Symphonieorkest of hij hem wilde helpen. "Toen moest ik noten gaan leren lezen, en de stok anders vasthouden, ik deed in principe alles verkeerd wat je maar verkeerd kon doen."

Het leren lezen van noten was voor hem een keerpunt. "Dat was fantastisch, er ging een hele wereld voor me open. Toen kon ik op een gegeven moment ook stukken componeren." En dat deed hij met succes. In 1998 bezocht hij voor het eerst Auschwitz, omdat hij daar moest spelen op een Roma-bijeenkomst. Dat maakte diepe indruk op hem. "Het begon al toen ik onder die poort doorliep: 'Arbeit Macht Frei'. Daar gingen mijn nekharen van overeind staan, het leed van al die slachtoffers voel je in je hele lijf." Vertelt hij. Toen werd het idee geboren om een muzikaal monument te maken, speciaal voor de zigeunerslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Dat monument werd 'Requiem For Auschwitz.' waar hij negen jaar aan werkte. In 2012 was de eerste uitvoering van het stuk, in de Nieuwe Kerk van Amsterdam. Pas in 2018 werd het stuk voor het eerst uitgevoerd in Limburg. Na de uitvoering in het Parkstad Limburg Theater werd de Sintimuzikant geridderd in de Orde van Oranje Nassau.

Hoewel Moreno een bekend en gevierd muzikant is blijft hij met beide voeten op de woonwagengrond. "Ik slaap hier nog steeds op de bank. Dat ben ik gewend, vanuit de woonwagen nog. En dat is eigenlijk altijd zo gebleven", lacht hij. "En in de zomer slaap ik hier buiten, in de hangmat."

De vorige aflevering van Cultuur op het kamp kun je hier zien: