Cultuur op het kamp: 'Beseffen waar we vandaan zijn gekomen'

Jolene Pruijmboom © L1
In de serie 'Cultuur op het kamp' maak je kennis met een aantal opvallende Limburgse woonwagenbewoners. Jolene Pruijmboom doet nu stamboomonderzoek naar haar familie, een van de eerste en grootste reizigersfamilies van Nederland.

Anders

Ze was er niet altijd trots op, haar achtergrond als woonwagenbewoner. Dat kwam vooral doordat ze zich op school vaak anders voelde dan andere kinderen en er ook vooroordelen bestonden. "Ik werd nooit uitgenodigd op verjaardagen en kinderen mochten nooit hier komen spelen". zegt ze. Jolene groeide in haar eerste levensjaren op in een woonwagen zonder veel voorzieningen; er was toen nog geen toilet of douche. "Pas toen we hier op de Weijerbeemd zijn komen wonen, hebben we een toilet en douche gekregen."
Toch herinnert ze zich haar jeugd op het woonwagenkamp als heel fijn en veilig. "Je voelt je nooit alleen, je hebt altijd familie om je heen, kinderen om mee te spelen en er is ook sociale controle." Zelf woont ze op dit moment - door gebrek aan standplaatsen en nieuwe woonwagens - in een woonhuis. Ze hoopt binnenkort weer te kunnen terugkeren naar het woonwagenkamp op de Wijerbeemd, als dat wordt uitgebreid.

Stamboom

Haar familie laat ze namelijk niet makkelijk los. Ze is zelfs begonnen met stamboomonderzoek. Ze vond daarin de oudste foto van de familie Pruijmboom die - tot nu toe - is gevonden: uit 1915. Haar onderzoek gaat nog veel verder terug, tot ergens in 1600. Ze laat stapels met oude documenten zien, zoals geboorte aktes en gemeentevergunningen. "Al mijn voorvaderen tot aan mijn grootvader waren scharenslijpers", vertelt ze. "Al vanaf 1800 ongeveer."
Haar familie heeft niet altijd rondgetrokken. Rond 1600 werd er turf gestoken op de Peel en woonden haar voorouders in plaggenhutten. Toen de grond opdroogde, moesten de mensen op zoek naar andere inkomsten en gingen ze noodgedwongen venten. Ook kwam het beheer van de vroegere vuilnisbelt in Weert onder beheer van de familie Pruijmboom. Van daaruit belandden de Pruijmbooms in de (oud) ijzerhandel, wat tot op de dag van vandaag zo is. Vader Dorus Pruijmboom werd geboren toen het reisverbod inging. Ook hij belandde in de oud ijzerhandel.

Laaggeletterd

Toentertijd gold de woonwagenwet nog. De leerplicht werd, toen haar vader opgroeide, niet gehandhaafd. Hij begon al vroeg met werken. "Hij kan nog steeds niet lezen en schrijven, daar zit nog steeds veel schaamte bij", vertelt Jolene. Mensen hebben daar volgens haar vaak geen begrip voor. "Hij moest eens een parkeerbonnetje afrekenen en hij kan niet zelf pinnen, dus we liepen naar de balie om te vragen of contant betalen kon? Toen werd er letterlijk tegen mijn vader gezegd dat hij dat dan maar moest leren. Hij heeft dat trouwens een paar jaar geleden geprobeerd en is terug naar school te gaan. Maar hij kwam niet verder dan een paar woordjes."

Traditioneel

Jolene is de eerste generatie die wel naar school is gegaan. Ze heeft ook het MBO afgemaakt, maar heeft er - volgens woonwagentraditie- voor gekozen om thuis voor de kinderen en het huishouden te zorgen. "Ik vind dat heel fijn. Bij ons is daar een duidelijke rolverdeling in. Mijn man zorgt voor het inkomen en ik ben thuis de baas", lacht ze. Haar man is overigens van Turkse afkomst. "Dat was in het begin wel moeilijk, omdat mijn vader dacht dat dat niet samen zou kunnen. Maar de Turkse familietradities komen juist heel veel overeen met de onze."
Jolene's familie is ook op andere manieren minder conservatief; "Mijn broer is getrouwd met een man. Dat was in het begin wel erg moeilijk. Hij werd eerst uit huis gezet. Maar uiteindelijk kwam er toch acceptatie. Ik heb een hele goede band met mijn broer."

Romantiek

Als de jonge Reiziger samen met haar vader terugkeert op herinneringen op te halen op de plek waar zij werd geboren; de Roeventerpeelweg, kijkt Dorus terug naar een fantastische tijd, zo vindt hij zelf. Dat hij er weg moest was een ramp. "Hier ben je geboren en getogen. Wij wisten niet beter, ik zou op staande voet terugkeren. Er stond een waterkraan op het kamp, daar moest iedereen water halen. Het was het mooiste wat er was hier, ik mis dat nog altijd."

Trauma

Het romantische idee van vroegertijden komt bij veel oudere generaties woonwagenbewoners terug in hun verhalen. Maar daar zit ook een stukje indekken van trauma in, zo vertelt Jolene. De families hebben vaak veel meegemaakt, moesten zich behelpen en leefden letterlijk aan de rand van de maatschappij. Haar familie ook; doordat ze de vuilnisbelt beheerden werden ze geplaatst aan de rand daarvan, of bij een bos. "Dat we nog steeds onze schoenen uit doen in de woonwagen heeft dus eigenlijk een hele trieste oorzaak; de grond waar mijn voorouders stonden was vaak heel erg vies en er waren geen voorzieningen. Een wagen is klein en je woonde er met veel, die kun je dan niet vies laten worden."

Knokken

Het stamboomonderzoek heeft haar in ieder geval veel waardering opgeleverd voor haar afkomst. "Mijn voorouders, ooms, tantes, mijn opa en oma, die hebben altijd moeten knokken voor hun bestaan, ze zijn altijd buiten de maatschappij gevallen. Ik snap dat er vooroordelen zijn, maar mensen moeten ook beseffen van waar ze zijn gekomen."
Kijk de vorige aflevering van Cultuur op het Kamp hier terug.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht via WhatsApp of stuur een mail naar redactie@l1.nl!